Trong sử dụng thuốc kháng lao, vấn đề được quan tâm nhất vẫn là sử dụng thuốc sao cho thật hiệu quả, an toàn. Thời gian điều trị lao từ 6 tháng đến 1 năm, thậm chí lâu hơn nếu vi trùng lao thuộc loại kháng thuốc.
Chính vì thế một trong những nguyên tắc sống còn của điều trị là bệnh nhân không được tự ý ngưng thuốc giữa chừng vì điều này tạo điều kiện cho vi trùng lao hình thành khả năng kháng thuốc. Nhiều bệnh nhân từng mắc phải sai lầm này có thể dẫn đến nguy cơ dị ứng thuốc.
Thuốc chống lao là nhóm thuốc chuyên dùng trị vi khuẩn lao và có khá nhiều tác dụng phụ gây hại.
Thuốc chống lao được chia thành 2 nhóm dựa trên tác dụng và mức độ độc tính.
Theo phác đồ điều trị lao cơ bản thì gồm năm loại thuốc cơ bản sau đây là Isoniazid (H), Rifampicin (R), Pyrazinamide (Z), Ethambutol (E) và Streptomycine (S). Trong trường hợp kháng thuốc thì các loại thuốc không điển hình mới được cầu cứu đến.
Cũng như mọi loại thuốc khác, tất cả các thuốc chống lao hiện nay đều có thể gây ra các phản ứng dị ứng, hay gặp nhất là do rifampicin (khoảng 6%), ethambutol và streptomycin, các thuốc còn lại như pyrazinamide, isoniazid, rifabutin ít gặp hơn.
Những biểu hiện dị ứng với thuốc chống lao có thể xuất hiện một cách cấp tính, sau dùng thuốc vài phút đến vài giờ, nhưng đa số trường hợp xuất hiện khá muộn, thường sau dùng thuốc từ vài ngày đến vài tuần, có trường hợp đến 2 tháng.
Do các phản ứng dị ứng với thuốc chống lao thường xuất hiện tương đối muộn và thường kết hợp với tình trạng nhiễm độc thuốc, cùng với việc phải dùng phối hợp đồng thời nhiều loại thuốc làm cho việc chẩn đoán chính xác loại thuốc gây dị ứng gặp khó khăn. Một số dấu hiệu thường gặp khi bị dị ứng thuốc lao:
Bệnh nhân được chẩn đoán lao và được điều trị các thuốc lao hàng một như: S,R,H,Z,E và sau đó xuất hiện phản ứng da. Loại trừ các bệnh lý da khác: Ban xuất huyết, nhiễm nấm, viêm da tiếp xúc, ghẻ, các nguyên nhân khác của mề đay, nhiễm virus như thủy đậu, herpes zoster, sởi, rubella, giang mai. Khi ngừng các thuốc lao, phản ứng da giảm. Dùng lại thuốc lao, phản ứng da xảy ra. Kết luận thuốc gây phản ứng da.
Phân loại mức độ dị ứng thuốc lao như sau:
Các xét nghiệm cận lâm sàng cần thực hiện để chẩn đoán dị ứng da: CTM, chức năng gan, chức năng thận, test dị ứng thuốc lao, Elisa HIV.
Điều trị những trường hợp dị ứng với thuốc chống lao bao gồm 2 vấn đề cơ bản là xử trí tình trạng dị ứng và tiếp tục điều trị bệnh lao như thế nào. Những trường hợp nhẹ chỉ có mày đay hoặc ban đỏ ngứa khu trú ở một số vị trí. Khi đó điều trị bằng các thuốc kháng histamin như: Cetirizin, chlorpheniramin…. thường là đủ để giải quyết các triệu chứng dị ứng. Trong những trường hợp này các thuốc chống lao vẫn có thể tiếp tục sử dụng cùng với thuốc chống dị ứng nhưng cần được theo dõi chặt chẽ.
Những trường hợp dị ứng nặng như ban đỏ da toàn thân, hội chứng Stevens – Johnson, hội chứng Lyell, mất bạch cầu hạt, thiếu máu tan máu, nếu không xác định được chính xác loại thuốc gây dị ứng, tất cả các thuốc chống lao cần được ngưng sử dụng ngay lập tức.Nếu tình trạng bệnh lao vẫn đang tiến triển, bệnh nhân nên được chuyển sang dùng các thuốc chống lao mới như levofloxacin, moxifloxacin, gatifloxacin phối hợp amikacin hoặc kanammycin.
Nếu các triệu chứng không thuyên giảm khi ngưng dùng các thuốc chống lao gây dị ứng và sử dụng thuốc kháng histamin, bệnh nhân có thể được điều trị một đợt corticosteroid liều thấp ngắn ngày. Sau khi các triệu chứng dị ứng thuyên giảm, có thể thử dùng lại các thuốc chống lao đã gây dị ứng, nên dùng thử lần lượt từng loại, cách nhau 2 đến 3 ngày.
Rifampicin nên được thử đầu tiên vì đây là thuốc quan trọng nhất trong phác đồ điều trị lao, sau đó đến isoniazid, streptomycin, ethambutol và pyranamide. Nếu triệu chứng dị ứng tái xuất hiện, thuốc cuối cùng thêm vào nên được ngưng sử dụng trước tiên. Nếu sau khi dùng thử đến 3 thuốc mà không tái lại các triệu chứng dị ứng thì thuốc thứ 4 không nên được thêm vào trừ khi triệu chứng dị ứng không nghiêm trọng và thuốc thứ 4 là cần thiết đối với tính trạng lao của người bệnh.
Phương pháp giải mẫn cảm thường chỉ định trong trường hợp: Thuốc gây dị ứng là thuốc không thể thay thế, thuốc gây dị ứng là thuốc có hiệu quả tốt nhất cho lựa chọn liệu pháp điều trị (first-line). Tuy nhiên phương pháp giải mẫn cảm chống chỉ định trong trường hợp: Hội chứng Stevens – Johnson), hội chứng Lyell, Dress, Hen phế quản (FEV1 < 70%), đang điều trị bằng thuốc chẹn beta, tiền sử sốc phản vệ nặng và bệnh gan thận nặng.
Một số biện pháp phòng ngừa dị ứng khi dùng thuốc điều trị lao:
Ds Hải Vân
Nguồn tham khảo: Tổng hợp
Bún bò là món ăn Việt Nam được yêu thích trên khắp cả nước. Và…
Sức khỏe là vốn quý nhất. Ai cũng nghĩ vậy, làm thế nào để có…
Bánh bột lọc dai dai nóng hổi có nhân tôm thịt tạo vị mặn ăn…
Khoai tây là một loại thực phẩm phổ biến được chế biến thành nhiều món…
Thông tin chungTên tiếng Việt: Cây Lá đắng, Cây mật gấu, Hoàn liên ô rô,…
Không hề ít người đến nay vẫn chưa hề biết về “nấm là gì”. Bởi…