1. Nguyên nhân gây bệnh
Do đơn bào Histomonas meleagridis ký sinh ở niêm mạc manh tràng và gan gây nên; cũng vì các biến đổi đặc trưng tập trung song hành ở gan và ruột và bệnh lại có tính lây lan nhanh, nên bệnh còn có tên là bệnh viêm hoại tử ruột gan (Infectious Enterohepatitis).
Chúng có 4 dạng tồn tại:
– Dạng xâm nhiễm ở manh tràng (ruột thừa) có thể phân lập.
– Dạng sinh dưỡng ở các tổn thương ruột, gan (có thể phân lập và giao tử).
– Dạng lưới thường dính với nhau tạo ra các thể lưới và hợp bào ở gan.
– Dạng hình thoi trong lòng ruột thừa và nga ba hồi manh tràng.
2. Đối tượng mắc bệnh
Bệnh xảy ra chủ yếu trên gà, gà tây nuôi chăn thả, bán chăn thả và một số loài chim. Bệnh thường xảy ra ở gà trên 2 tuần tuổi đến 4 tháng tuổi. Khi môi trường ô nhiễm, gà giai đoạn sinh sản nuôi chăn thả vẫn mắc bệnh.
3. Đường truyền bệnh
Bệnh lây lan chủ yếu qua đường miệng, ăn uống phải trứng giun kim (Heterakis Gallinae) có chứa Histomonas.
– Bệnh lây truyền qua đường ăn uống bởi thức ăn, nước uống, chất độn, môi trường bị nhiễm trứng giun kim Heterakis Gallinae đã chứa mầm bệnh, sau khi gà bị nhiễm và qua quá trình phát triển gà lại thải mầm bệnh ra môi trường bên ngoài qua 2 cách: Qua trứng giun kim và trực tiếp qua phân.
– Ra môi trường bên ngoài trứng giun kim lại bị giun đất ăn và căn nguyên được bảo tồn trong giun đất rất lâu, gà lại ăn giun đất và lại tái nhiễm. Đây là nguyên sâu xa để bệnh đầu đen lưu cữu trong thời gian rất dài tại cơ sở chăn nuôi và là lý do cơ bản để gà bị tái nhiễm; bệnh cứ lặp đi lặp lại sau khi đã được điều trị khỏi. Do vậy, ở những khu vực chăn nuôi gà đã từng mắc bệnh, những lứa nuôi tiếp theo có nguy cơ nhiễm bệnh rất cao.
4. Triệu chứng bệnh
– Gà đột nhiên sốt cao 43 – 440 C, có biểu hiện rét, đứng im, rụt cổ, mắt nhắm nghiền, xù lông và run rẩy, đứng túm tụm với nhau. Nhiều gà giấu đầu vào nách, tìm chỗ đứng có ánh sáng mặt trời hoặc dưới bóng điện để sưởi.
– Gà có biểu hiện giảm ăn, uống nhiều nước, có hiện tượng tiêu chảy phân loãng màu vàng trắng, hoặc vàng xanh; khi sắp chết có biểu hiện bỏ ăn, mào thâm tím, da mép và da vùng đầu mầu hơi xanh hoặc thậm chí xanh đen, nên bệnh có tên là (bệnh đầu đen).
– Bệnh kéo dài từ 10 – 20 ngày nên gà gầy. Gà bệnh chết rải rác và thường chết về ban đêm, chết dải dác, tỷ lệ chết kéo dài đến 80 – 90%.
Hình ảnh gà ủ rũ, quầng xanh tím ở quanh mắt
5. Bệnh tích
Bệnh tích ở gan: Đặc trưng nhất là gan sưng to và xuất hiện những vết hoại tử hơi lõm, tròn như hoa cúc, có viền trắng.
Bệnh tích ở gan
Bệnh tích ở manh tràng: Manh tràng sưng to, thành ruột tăng sinh dày, gồ ghề, chất chứa bên trong có dạng cứng chắc, màu trắng tạo khối như kén, do đó có tên gọi là bệnh kén ruột. Đôi khi kén ruột xuất hiện trên manh tràng và ruột già.
Hình ảnh bệnh tích ở Manh tràng và Dạ dày tuyến
6. Điều trị bệnh
Để điều trị bệnh, có thể tiêm cho gà bằng thuốc chứa Doxycyclin; hoặc trộn vào thức ăn, nước uống cho gà bằng các thuốc chứa Sulfamonomethoxine hoặc Doxycyclin (liều lượng theo khuyến cáo của nhà sản xuất). Kết hợp bổ sung thuốc bổ gan, vitamin, men tiêu hóa, thuốc trợ sức, trợ lực cho gà.
Khi điều trị bệnh, cần tăng cường chăm sóc nuôi dưỡng, cải thiện môi trường chăn nuôi, vệ sinh, phun khử trùng chuồng nuôi và môi trường xung quanh.
7. Phòng bệnh
Thực hiện tốt vệ sinh phòng bệnh: Đảm bảo thời gian trống chuồng sau mỗi lứa gà, không nuôi chung gà tây với các giống gà khác, không nuôi gà nhiều lứa tuổi trong cùng một khu vực. Định kỳ vệ sinh, phun khử trùng chuồng nuôi, sân chơi, vườn thả gà, rắc vôi bột ở khu vực nuôi để diệt mầm bệnh. Hạn chế thả gà ra vườn khi trời mới mưa. Định kỳ tẩy giun cho gà và dọn sạch phân sau khi tẩy.
Ở những vùng đã có bệnh, khi gà trên 20 ngày tuổi, có thể cho uống dung dịch: 1g thuốc tím hoặc 2g sulfat đồng pha với 10 lít nước cho gà uống trong 1 – 2 giờ, nếu thừa phải đổ bỏ, cứ 20 ngày cho gà uống một lần.
Đối với những chuồng nuôi, bãi chăn thả gà mắc bệnh đầu đen, cần trống chuồng ít nhất 30 ngày, trước khi trống chuồng, cần vệ sinh chuồng nuôi và bãi chăn thả sạch sẽ, thu gom chất thải ủ sinh học hoặc đốt. Trong thời gian trống chuồng, định kỳ 1 lần/tuần phun khử trùng chuồng nuôi, bãi chăn thả và môi trường xung quanh; cuốc đất rắc vôi, diệt giun đất./.
ĐÀO TIẾN KHUYNH
Phó Chi cục trưởng
Chi cục Chăn nuôi, Thú y và Thủy sản tỉnh Bắc Ninh