NỘI DUNG BÀI VIẾT
Cơm cháy là phần cơm dưới đáy nồi khi nấu cơm thường chín vàng giòn, cơm cháy lấy ra xong phải phơi nắng tự nhiên hai, ba nắng, để chỗ thoáng, tránh ẩm mốc, lúc gần ăn mới chiên giòn. Nhắc đến cơm cháy thì nổi tiếng nhất là cơm cháy Ninh Bình và cơm cháy hải sản (phát triển từ Hải Phòng).
1. Cơm cháy Ninh Bình
Cơm cháy Ninh Bình là một trong những món ăn đặc sản ẩm thực nổi tiếng của Ninh Bình. Vào lúc 15 giờ, ngày 01 tháng 08 năm 2012, tại Faridabad, Ấn Độ – Tổ chức Kỷ Lục Châu Á đã chính thức công nhận cơm cháy Ninh Bình là món ngon kỷ lục châu Á trong danh sách 10 món đặc sản nổi tiếng của Việt Nam. Trước đó món cơm cháy đã được Tổ chức kỷ lục Việt Nam Vietkings chọn vào danh sách đề cử 15 món ngon nhận kỷ lục châu Á.
Về nguồn gốc phát triển phải kể đến từ thời Pháp thuộc cuối thể kỷ 19, ở Ninh Bình có người thanh niên trẻ tuổi tên Đinh Hoàng Thăng ra Hà Nội làm công cho một hiệu ăn lớn của người Hoa. Sau đó, do không lấy được con gái ông chủ, Hoàng Thăng bỏ việc, trở về quê nhà. Với kiến thức đã học được là bí quyết chế biến các món ngon, Hoàng Thăng đã sáng tạo xây dựng một nhà hàng ăn chuyên về cơm cháy. Sau này Đinh Hoàng Thăng lại được ông chủ cũ mời cộng tác mở nhiều nhà hàng mới và gả con gái cho. Từ thành công của ông, nhiều cửa hàng khác cũng mọc lên, món cơm cháy Ninh Bình ra đời. Ngày nay, ở Ninh Bình có nhiều nơi kinh doanh món cơm cháy, nhưng món cơm cháy gia truyền của ông Hoàng Thăng thường được dân gian coi là nổi tiếng nhất. Nét độc đáo của cơm cháy Ninh Bình là từ nguyên liệu sở tại. Khác với các vùng khác từ cách chiên cho đến nước sốt đi kèm.
Về cách chế biến cơm cháy Ninh Bình thì cũng đa dạng, mỗi nhà một bí quyết, tuy nhiên góc nhìn chung vẫn gồm 2 cách làm chính là cổ truyền (cách làm truyền thống xưa) và cách sản xuất hàng loạt (cách làm để đóng gói, làm nhanh)
Cách làm cổ truyền
Cơm cháy cổ truyền là món ăn tổng hợp bao gồm cơm cháy chiên xong ăn liền với thịt dê, bò hoặc tim, cật lợn xào với rau như hành tây, nấm rơm, cà rốt và cà chua. Để cơm được ngon thì người ta dùng gạo nếp Hương, hạt gạo tròn và trong. Nấu than củi là tốt nhất. Phải để lửa thế nào đó cho thật đều, tạo cháy ở khắp đáy nồi, không chỗ nào dày chỗ nào mỏng. Nhất thiết phải nấu bằng nồi gang. Cơm cháy lấy ra xong phải phơi nắng tự nhiên hai, ba nắng thì mới đạt. Khi bảo quản phải vệ sinh, để chỗ thoáng, tuyệt đối tránh ẩm mốc, lúc gần ăn mới chiên giòn. Nếu chiên để qua buổi, qua ngày, cơm sẽ bị hôi dầu và bã, không ngon. Thịt dê hoặc bỏ thăn thái lát đem ướp gia vị và đem xào đều với các loại rau, sau đó đổ lên cơm cháy. Cơm cháy ngon có màu vàng nhạt, đều hạt, giòn mà vẫn dẻo, vị thơm cốm mới.
Cách làm cơm cháy đóng gói
Cách làm cơm cháy đóng gói phổ biến ngày nay gồm cơm cháy với hành phi, ruốc thịt và các gia vị khác thường có chung cách làm như sau:
- Cho cơm nếp đã nguội bỏ vào chảo chống dính để ép mỏng, để lửa nhỏ và đều sao cho cơm cháy vừa tới, có mùi thơm của cơm cháy.
- Khi thấy cơm có một lớp xém bên dưới, tắt lửa, lấy cẩn thận miếng cơm ra khỏi chảo. Bỏ vào thớt cắt thành miếng vuông vừa miệng.
- Đem cơm cháy ra phơi dưới nắng tới khi nào cơm khô, miếng cơm đã cắt cong lên.
- Làm nóng chảo, cho nhiều dầu, khi nào dầu già thì bỏ cơm cháy đã phơi khô vào chiên vàng đều. Khi đã vàng đều vớt ra cho vào giấy thấm dầu.
- Rắc hành phi khô cùng với ruốc thịt lên bề mặt cơm cháy chà cho thật đều rồi đóng gói (hút chân không hay đóng gói kín giúp bảo quản cơm cháy lâu hơn)
Có thể sấy cơm như sau
Lót giấy bạc vào khay rồi đặt cơm cháy lên giống như khi để trong nồi. Bật lò 200 độ c chế độ lửa trên cho cơm vào ngăn thấp nhất nướng khoảng 5-10 phút cho phần cơm se lại. Bỏ cơm ra bọc kín giấy bạc nướng tiếp ở chế độ hai lửa, đặt khay ở nấc giữa cho đến khi thấy cơm khô lại như cháy cả hai mặt là được.
Lưu ý: Tuỳ theo lò mà có thể điều chỉnh giảm bớt nhiệt độ cho phù hợp để cơm Ko bị cháy đen.
Phần nước sốt cho cơm cháy
- Thịt bò ướp trước khoảng 5 phút với 1 thìa dầu hào và 1 tcf bột ngọt
- Phi thơm tỏi bằm và thả thịt bò vào xào qua cho săn rồi bỏ ra (Không xào kỹ quá thịt bò sẽ bị dai)
- Cho nấm, hành Tây đã thái nhỏ vào xào qua khoảng 1 phút với một thìa xì dầu nhạt, 1 thìa dầu hào. Tiếp đó đổ bát nước bột Ngô vào chảo đun sôi cho bột chín, thả thịt bò xào vào nếm lại gia vị cho vừa rồi thả hành lá, tiêu, mỳ chính vào ta được hỗn hợp nước sốt.
2. Cơm cháy hải sản
Cơm cháy hải sản theo phong cách chế biến của ẩm thực Hải Phòng vốn có xuất xứ từ món cơm cháy Ninh Bình vốn đã được nhiều người biết tiếng. Nếu cơm cháy Ninh Bình cơ bản được tạo nên từ những sản vật của vùng đồng bằng và vùng núi như lợn, bò và dê thì cơm cháy hải sản như tên gọi của nó mang đặc trưng của ẩm thực vùng biển mà cụ thể là vùng biển Hải Phòng nơi có nguồn hải sản tương đối phong phú thuộc khu vực Vịnh Bắc Bộ. Bởi vậy mùi vị hai món ăn cũng khác nhau do cách thức chế biến nước sốt khác nhau.
Thành phần cơ bản của món cơm cháy hải sản cũng như cơm cháy Ninh Bình là cơm cháy đều được chế biến từ gạo tám thơm. Sự khác nhau giữa hai món ăn là những thành phần tạo nên nước sốt dùng kể ăn với cơm cháy. Thành phần nguyên liệu tạo nên nước sốt của cơm cháy hải sản là một số loài hải sản như tôm, cua bể, mực, tu hài… vốn tương đối phong phú trong khu vực biển Đồ Sơn, Cát Hải.
Cách thức chế biến
Cách chế biến cơm cháy cũng không quá cầu kỳ. Cơm cháy được chế biến bằng cách nấu cơm rồi ép lại thành bánh, sấy khô rồi rán (chiên) giòn. Thành phần đóng vai trò quan trọng tạo nên hương vị đặc trưng cho món ăn là nước sốt. Cơm cháy ăn với loại nước sốt nào sẽ có hương vị của nước sốt ấy. Nước sốt dùng trong món cơm cháy Ninh Bình được chế biến từ tim, cật lợn (heo) và nước hầm thịt dê. Trong khi đó, nước sốt cơm cháy hải sản được chế biến từ nhiều loài hải sản khác nhau như tôm, cua bể, mực, tu hài, sò cùng với một số gia vị đặc biệt. Một yêu cầu quan trọng là các nguyên liệu hải sản này vẫn còn tươi sống. Nước sốt hải sản có màu đỏ tươi của cà chua và mùi thơm, vị ngọt của hải sản dùng chấm với cơm cháy khi ăn. Món cơm cháy hải sản chất lượng phải đạt một vài tiêu chí như giòn, hương vị thơm ngon, không gây ngán.
3. Cơm cháy nước ngoài
Thực ra không chỉ Việt Nam có cơm cháy, mà ở một số nước cũng có món ăn này hoặc tương tự như vậy.
Nurungji (Chosŏn’gŭl: 누룽지) là một món ăn truyền thống Triều Tiên được làm từ gạo. Sau khi nấu cơm, trong đáy nồi có lớp cơm chát mỏng (gọi là “nurungji”). Thay vì bỏ đi, cơm cháy gạo này được ăn như một món ăn nhẹ hay quà vặt. Nó cũng có thể được nấu lại gọi là nurungji pap (누룽지밥) hoặc nureun pap (눌은밥), thường là một món ăn bữa ăn sáng.
Nurungji cũng có thể chỉ lớp vỏ giòn của gạo mà ở dưới cùng của đáy nồi khi nấu ăn dolsot pipimpap (돌솥 비빔밥), một món cơm trộn.
Trong Ẩm thực Trung Quốc, một món ăn rất tương tự được gọi là guoba, và trong ẩm thực Việt Nam, nó được gọi là cơm cháy.
